al-Ghazali website

Main: Corpus: Sözde Eserleri

Nisbet edilen ama onun yazmadığı eserler

1. Me’âricü’l-Kudüs fî Medârici Ma’rifeti’n-Nefs (Kendini Bilme Yollarıyla Kutsallığa Yükselişler) [M:76; A:76; GAL, I, 426 nu 64a & 64g, S., I, 751] Şurası neredeyse kesindir ki bu eser Gazalî’ye isnad edilmektedir ama aşağıda zikredilen sebeplerden dolayı onun değildir:

a)      Öncelikle ve en önemlisi, bu eser Sübkî de dahil olmak üzere önceki dönemde Gazalî’nin biyografisini (terceme) yazmış müelliflerden hiçbirisi tarafından zikredilmemiştir. Daha sonraları Gazalî’nin biyografisini yazmış olan Zebidî bile onu zikretmemiştir.

b)      Gazalî, diğer hiçbir eserinde bu eserden bahsetmez.

c)      Bu eserde, Gazalî aynı konuyu ele alan diğer eserlerinden söz etmez.

d)      Kitapta geçen kalp ile ilgili bir bölüm İhyâ’daki ‘Kalbin Harikaları’nı anlatan 21. kitabın bir özetidir. Gazalî, bu kitapta okuyucuyu (bir yerde özetlenen konunun dışına çıktığı gözlenen geniş açıklamaların olduğu) İhyâ’ya yönlendirmemektedir.

e)      Bu kitap, tutarlı-ahenkli bir taslaktan yoksun olup Gazalî’nin diğer kitaplarında görüldüğü şekilde makul bir tarzda düzenlenmemiştir. Bu kitabın elyazmalarından bir tanesinde (Daru’l-Kutubi’l-Mısriyye, Felsefe-630) yalnızca ‘Me’âricü’l-Kudüs’ başlığı yer alıp bunun dışında herhangi bir yazar adı geçmemektedir. Öyle gözüküyor ki bu eser, adı bilinmeyen bir müellif tarafından yapılmış bir özettir. (Bkz. Bedevî, s.245)

 * Arapça: Me’âricü’l-Kudüs fi Medârici Ma’rifeti’n-Nefs, eski bir matbu’ baskı Basım yeri: Kahire. (Arapça PDF)

*Giriş, tahlil ve bir özetle birlikte Yusuf Easa Shammas tarafından yapılan İngilizce çevirisi: "Al-Ghazali's ascent to the Divine through the path of self-knowledge" (‘Gazalî’nin Kendini Bilme Yoluyla Kutsallığa Yükselişi’) (Doktora Tezi, Hartford Seminary, 1958) (PDF) 

Bu kitabın Gazalî’ye ait olmadığını gösteren nedenler: 

1. Gazalî hiç bir eserinde bu kitabtan asla bahsetmemektedir. Epeyce sayıda kitabını zikrettiği el-Munkız mine’d-Dalâl’de bu kitaptan bahsetmez. İhyâ’da bile bu kitabını anmaz.

2. Gazalî, Me’âricü’l-Kudüs’te ne diğer eserlerini zikreder ne de diğer eserlerindeki benzer bir konuya ilişkin herhangi bir bölüme yönlendirir.

3. Me’âricü’l-Kudüs’ün musannifi, ‘‘Nefs’ kavramını ifade eden eş-anlamlı kelimelerin anlamları ve onların dört tane: ‘nefs’, ‘kalb’, ‘rûh’ ve ‘akl’ oluşu üzerine’ başlığını taşıyan bir girişe yer vermiştir. Bu, İhyâ’da elli sayfa tutan çok iyi bilinen bir bölümün dört sayfalık bir özetinden başka birşey değildir. İhyâ’daki bu bölüm, ‘Kalbin Harikaları’ başlıklı, Rub’u’l-Mühlikât yani ebedî azaba götüren şeyleri –ki İmam Gazalî detaylı bir şekilde ele almıştır- bahse konu eden eserin üçüncü çeyreğinin ilk kitabıdır. (Genel sıralamada İhyâ’nın 21. kitabıdır.) Eğer el-Me’âric, Gazalî’nin kitabı olsaydı, okuyucuyu daha fazla ayrıntı için İhyâ’ya yönlendirecekti. Yine şayet İhyâ’dan önce el-Me’âric’i yazmış olsaydı bu kitabı İhyâ’da zikrederdi.

4. Me’âric’de yine ‘Kalbe ilişkin mesellerin onun orduları bağlamında beyanı – üç mesel mevcut’  başlıklı diğer bir bölüm vardır ve bu da bir özettir ki İhyâ’daki benzer bir şekilde başlıklandırılmış bölüme kıyasla kalitesi düşüktür . Eğer bu kitap gerçekten Gazalî’nin olsaydı, o okuyucuyu ‘Kalbin Harikaları’ bahsini konu alan 21. kitaptaki ayrıntılı bölüme yönlendirirdi.  

5. Bu kitap, Sübkî (ö.771) gibi Gazalî’nin eserlerini liste halinde kaydeden, erken dönem müelliflerinden hiçbiri tarafından zikredilmemiştir. Ayrıca el-Murtaza el-Zebidî (ö.1205)  bir gibi Gazalî’nin eserlerini listeleyen daha sonraki dönemlerde yaşamış müelliflerce de listede sayılmamıştır ki bu durum, mezkûr kitabın yakın geçmişte yazılmış bir eser olduğu anlamına gelebilir.  

6. Bedevî, Daru’l-Kutubi’l-Mısriyye yani Mısır Millî Arşivleri’ndeki elyazması numarası 630 felsefe yi açıklaması esnasında, kitabın başlık sayfasında herhangi bir yazar belirtilmeden yalnızca ‘Me’âricü’l-Kudüs’ başlığının yer aldığını ifade eder. (Bkz. Bedevî, s.245)

7. Bu kitap, bir bütün olarak Gazalî’nin eserlerinden çıkarılmış ve aralarında sıkı bir bağlantıdan bulunmayan özetlerden müteşekkil bir derlemeden ziyade birşey değildir.

•  Bedevî’ye gore, o aşağıdakileri bu kitabın elyazması olarak zikreder:

  • Veliyuddin 1814 (10) Bağdat

  • Daru’l-Kutubi’l-Mısriyye (Mısır Millî Arşivleri) 630 felsefe

  • Kuperlu 853

  • Ayasofya 1: 388 [20 Arapça tasavvuf]

 Şunlar, el-Kürdî tarafından zikredilenlerden farklıdır:

 Daru’l-Kutubi’l-Mısriyye (Mısır Millî Arşivleri)’de 630 felsefe olarak kayıtlı elyazması, Muhammed Bâkır b. Hadma’li tarafından 1176’da herbir sayfada yaklaşık 20 satır yazılı, 6.4 X 12.2 sm ebatında  adet varak halinde ve sayfa kenarlarında boşluklara farklı bir el yazısıyla çok sayıda düzeltmelerle birlikte istinsah edilmiştir. (Bedevî, s. 246)

 Ancak Bağdat elyazması, daha usta bir müstensih tarafından çoğaltıldığı için daha iyi bir şekle sahiptir. Bu yazma, aynen yukarıdaki eser gibi başlar ancak ondan farklı olarak, Mi’yâru’l-‘Ilm ve Mizânü’l-Amel adlı eserleri zikrederek sonlanır. Mezkûr yazma, Mihakku’n-Nazar, Mi’yaru’l-‘Ilm, Me’âricu’l-Kudüs ve ruhun halleri konusuna dair bir risaleden oluşan derleme çalışmasının bir parçasıdır ve 887’de istinsah edilmiştir. (Bedevî, s.247-8)

The numbers listed above in square brackets refer to M = Bouyges, Maurice. Essai de chronologie des oeuvres de al-ghazali(Algazel). Edited by Michel Allard. Beirut: L'Institue de Lettres Orientales de Beyrouth, 1959; A = Badwai, 'Abd al-Rahman, Mu'allafat al-Ghazali. 2nd ed. Kuwait: Wakalat al-Mutbu'at, 1977- numbers as listed of al-ghazali's works. There are many more the above list is not nearly comprehensive for more information see the Bibliography page.

Sayfa Hakkında Bilgi:

* Bu sayfa, en son 2008-08-19 tarihinde güncellenmiştir.
* Kullanım Şartları.
* Bu siteden en iyi nasıl istifade edilir ve dosya indirme hakkında bilinmesi gerekenler.
* URL: http://ghazali.org/site-tr/pseudo.html. 
* Site © Telif Hakkı 2008 Editör Muhammad Hozien. Bütün hakları mahfuzdur. Bu site, Ebu Hamid el-Gazalî ile ilgili akademik çalışmaların hizmetine sunulmuştur. Her bir içerik kendi özel telif hakkına sahip olabilir. Lütfen telif hakkı bilgilerini okuyunuz. Telif hakkı ihlallerinin bildirilmesi ile ilgili: Daha fazla bilgi için tıklayınız. A special thanks to Mustafa Suna for translating this page into Türkçe.